“Wil je melk in je thee?” vraagt Marcus vanuit de keuken van het huis dat hij deelt met Daan en haar twee kinderen. Voor haar verwisselde de sympathieke Brit het bruisende Londen in 2016 voor het iets minder bruisende Nieuwegein. De achtbaan die zijn leven op z’n kop zet, begint echter al eind 2015 te rollen. Marcus raakt zijn baan kwijt en besluit impulsief te gaan helpen in vluchtelingenkampen. Daar vindt hij zijn roeping als fotograaf.
Van verkoper naar vluchtelingenkamp
Niet dat Marcus daarvoor nou een heel rustig leven leidde. “Mijn droom was om door te breken als muzikant, daarom vertrok ik op mijn 22ste naar Amerika. Dat werd een fiasco, heel cliché allemaal. Dus ik kwam terug en ging IT-apparatuur verkopen om mijn muzikale passie en het dure leven in Londen te financieren.” Tot Marcus zijn baan verliest. Een paar dagen later doet een vriend een oproep: ‘wie gaat er mee naar Kos om te helpen bij de opvang van vluchtelingen?’ “Waarom niet?, dacht ik. Dan doe ik nog wat nuttigs.”
Mijn kijk op de wereld veranderde totaal
Een week voor Kerst arriveert Marcus op Kos. Elke nacht vangt hij met andere vrijwilligers op het ijskoude strand mensen op die in kleine rubberbootjes vanuit Turkije komen. Na een paar uur slaap zoeken ze overdag kleren en andere spullen voor hen bij elkaar. En ‘s avonds geven ze de honderden net gearriveerde vluchtelingen te eten. “We hadden het ontzettend druk en gingen maar door. Het was een ongelooflijke ervaring die mijn leven en mijn kijk op de wereld totaal veranderde.”
De overgang van het vluchtelingenkamp naar Londen in kerstsfeer is wel heel groot. “Dan kom je hier waar alles veilig, schoon en makkelijk is. Terwijl het beeld van die huilende moeder met haar kind in haar armen op mijn netvlies gebrand staat. Ik voelde me gedeprimeerd. Maar hoe moeilijk ook, je moet de verschrikkelijke dingen die je daar ziet, leren scheiden van hier thuis zijn. anders word je echt gek.” Marcus vertrekt na de feestdagen meteen weer naar Griekenland. Ook koopt hij een kleine camera om foto’s te maken van de mensen in de kampen. “Zij zijn de reden dat ik ben gaan fotograferen. Ik wil de blik in hun ogen vastleggen, het verhaal vertellen over hun gevecht om te leven en hun wil om te overleven.”
Het perfecte plaatje?
Lokale hulporganisaties maken graag gebruik van de foto’s die Marcus maakt. Maar dat dit weleens een carrièreswitch kan betekenen, dringt pas later tot hem door. Een vriend, fotoredacteur van het blad ‘Property Week’, brengt het balletje aan het rollen. “Hij belt mij en zegt: ‘we maken een reportage over de Jungle van Calais. Jij hebt ervaring in vluchtelingenkampen, wil jij mee om de foto’s te maken? Je krijgt ervoor betaald en je foto’s komen op de voorpagina’. Dat was mijn eerste betaalde opdracht als fotograaf. En dat terwijl ik pas twee maanden fotografeerde, ik kon het amper geloven!”
Voorrecht om hun foto’s en verhalen te kunnen delen
Maandenlang reist Marcus met andere vrijwilligers in het spoor van de vluchtelingen door Griekenland omhoog richting de Macedonische grens. Ze doen daarbij tientallen vluchtelingenkampen aan. “We kochten speelgoed om uit te delen en een vriend van mij verkleedde zich als clown om de kinderen op te vrolijken.” Hij maakt bergen foto’s in de kampen en verkoopt er een aantal via een fotoagentschap aan internationale media. “In de kampen leerde ik de basis van het fotograferen. Het is een voorrecht om de foto’s en verhalen te kunnen delen van zoveel bijzondere mensen die ik ontmoet, om ze een stem en een gezicht te geven.”
Over het fotograferen van vluchtelingen heeft Marcus duidelijke ideeën: “Een paar buitenlandse journalisten duwden iedereen opzij en vroegen mensen om weer in hun rubberbootje te klimmen voor de foto. Verschrikkelijk en respectloos. Dat soort gedrag leerde me veel over wat voor fotograaf ik wil zijn. Het gebeurt zo vaak dat mensen ongevraagd gefotografeerd worden, dat foto’s in scène gezet worden zodat de situatie erger lijkt dan het is. Daar ben ik het totaal niet mee eens. Foto’s moeten zo realistisch mogelijk zijn, met respect voor de mensen. Zelf liet ik dagelijks mijn foto’s printen zodat ik mensen hun eigen portret kon geven als dank voor hun medewerking. Daar waren ze zo blij mee! Het was een geweldige tijd, waar ik veel vrienden aan overhield.”
Nieuwe liefde
Marcus keert na een paar maanden in Griekenland terug naar Londen. Daar doet zich een onverwachte kans voor die zijn oude liefde voor muziek en zijn nieuwe liefde voor fotograferen bij elkaar brengt. Matt Cardle, een vriend van Marcus en winnaar van X Factor UK, vraagt Marcus om tijdens zijn theatertour te fotograferen én zijn voorprogramma te verzorgen. “Ironisch genoeg bereikte ik in de muziek juist meer toen ik niet meer probeerde door te breken.” Marcus brengt een EP uit en blijft veel muziek maken, onder andere achtergrondmuziek voor films en docu’s.
Het jaar 2016 is een achtbaan voor Marcus, vol met reizen, vrijwilligerswerk en een nieuwe carrière als fotograaf die hem ook naar Libanon brengt. Maar het jaar heeft nog een verrassing voor hem in petto: de Nieuwegeinse Daan. “We ontmoetten elkaar via het internationale vrijwilligersnetwerk en het klikte enorm. Zij had net een half jaar in Lesbos gewerkt, we hadden zoveel gemeen. Elke dag belden we uren met elkaar maar ik wilde haar in het echt zien! Dus vloog ik naar Nederland om haar eindelijk te ontmoeten.” De enorme foto aan de muur van een vrolijk lachend jochie is een mooie herinnering aan die periode, vertelt Marcus. “Ik nam Daan mee naar Londen waar een paar van mijn foto’s geveild werden voor het goede doel. Deze foto van Mohammed maakte ik in het Griekse kamp Eko en ging weg voor 4.000 pond, geweldig!”
Aan de grond
Om bij Daan te zijn, verhuist Marcus begin 2017 van Londen naar Nederland. Zij heeft haar werk en haar kinderen hier in Nieuwegein en hij kan overal werken, denkt hij optimistisch. “Ik had een netwerk opgebouwd, mijn opdrachten liepen goed. Verhuizen naar Nederland verandert daar echt niks aan. Ik zat er compleet naast, iedereen dacht dat ik van de aardbodem verdwenen was! Alles stortte in en ik moest weer helemaal van onderaf beginnen. Dat was wel een desillusie. Misschien een beetje dom om te denken dat het allemaal zonder slag of stoot zou gaan maar ja, door liefde doe je rare dingen. Daan was geweldig, ze steunde me en bleef in me geloven.”
Een jaar lang schrijft Marcus naar zo’n beetje elk goed doel ter wereld of ze werk voor hem hebben. Zonder resultaat. Eind 2017 is hij helemaal klaar met het thuiszitten en vertrekt op eigen houtje naar het Rohingya vluchtelingenkamp in Bangladesh. “Ik dacht: ik ga gewoon foto’s maken daar en dan zie ik wel hoe het loopt. Ik had geluk want ik ontmoette daar wat medewerkers van een Britse organisatie die geweldig werk doen.” Via hun organisatie krijgt Marcus vervolgopdrachten in Bangladesh en ook in Jordanië en Ghana. “Dat was een geweldige push en hield me echt op de been.”
Internet voor iedereen
In 2019 vraagt een oude muziekmaat van Marcus of hij in Tanzania een film wil maken. Die vriend is net een bedrijf begonnen waarmee hij plattelandsbewoners in Afrika aansluit op het internet. De bewoners worden zelf eigenaar van de mobiele infrastructuur en zorgen voor het onderhoud waar ze een vergoeding voor krijgen, net zoals bij Airbnb. Marcus ziet er met eigen ogen hoe toegang tot internet levens verandert. “Ongelooflijk! De vissers die eerder alleen hun vis lokaal kwijt kunnen, exporteren deze nu naar China! Ze kunnen bankieren, hebben toegang tot online onderwijs en gezondheidszorg. Eigenlijk komt in World Mobile alles samen wat ik leerde van en geweldig vind aan mijn vrijwilligerswerk. Ik ben nu hoofd fotografie bij World Mobile en werk mee aan MVO-projecten zoals scholen aansluiten op het internet. Ik ben een geluksvogel dat ik nu mijn droombaan gevonden heb en er nog voor betaald krijg ook.”
Fietsend Nederland ontdekken
Nieuwegein is een prachtige plek om tussen het reizen door tot rust te komen, vindt Marcus. “Al dat groen is heerlijk en het is hier zo rustig en veilig. In Londen is alles wat je vijf minuten buiten laat staan meteen weg. Hier kan ik mijn fiets drie dagen vergeten op slot te doen en dan staat ‘ie er nog steeds! Het is ook erg fijn dat alles binnen twintig minuten bereikbaar is. In Londen kost het je minstens een uur en veel geld om ergens te komen. Natuurlijk is Nieuwegein wel een beetje een cultuurschok na Londen. Maar kijk eens wat we hier hebben aan parken en natuur, geweldig dat hier zomaar buizerds rondvliegen. En Vreeswijk is echt prachtig.”
Verliefd op het platteland
Aan de platheid van Nederland moet hij wel even wennen. Maar dat verandert als Ron, een vriend van Daan, hem meeneemt voor een fietstochtje. “Dat was het moment dat ik verliefd werd op het platteland, op Nederland. Het opende mijn ogen voor hoe mooi het eigenlijk is en hoe geweldig fietsen hier is met al die vrijliggende fietspaden.” Natuurlijk leerde Marcus als kind fietsen, maar in Londen kiest hij liever voor ander vervoer. “Fietsen is daar zo gevaarlijk; er zitten overal gaten in de weg, het is erg druk en auto’s passeren je rakelings.” Ook een knieblessure zat het fietsen in de weg, maar die was in Nederland zo verholpen. “In Engeland werd ik daarmee van het kastje naar de muur gestuurd, hier in Nederland knapten de dokters mijn knie in no time op. Ik was zo blij dat ik weer kon gaan bewegen!”
Fietsfilm als bedankje
Rustig aan beginnen met fietsen, dat lijkt hem een prima idee. Marcus koopt een tweedehands fiets en vraagt mobiele fietsenmaker en vriend Ron Verweij of die zijn fiets een beetje kan opknappen. “Ron kwam langs, deed zijn best op mijn oude barrel en zei ‘laten we even een proefritje maken’. Dat werd een helse tocht van 30 kilometer! Toen we thuiskwamen, viel ik letterlijk van mijn fiets, ik kon niet meer op mijn benen staan. Daan lachte me keihard uit.” Toch weet Ron hem over te halen om het nog een keer te proberen, maar dan op een van zijn reserve-racefietsen. “Wat een verschil! Ik begon echt van fietsen te genieten. Nu rijden we elke zaterdag samen een tocht in weer en wind en fietsen we 100 kilometer in plaats van 30. Ik ben wel een echte toerfietser, stop onderweg graag om foto’s te maken en lekker te lunchen. Fietsen op de dijk vind ik geweldig en ik hou enorm van rijden door de bossen.”
De wekelijkse fietsritten met Ron betekenen veel voor Marcus. “Door de lockdown kon ik bijna twee jaar niet naar Engeland. Terwijl ik normaal gesproken elke paar weken wel een keer ga voor werk en familiebezoek. Ik had heimwee, werkte alleen maar thuis. De wekelijkse fietstochten met Ron waren een welkome afleiding en hielpen me het vol te houden. Ik ben echt verslaafd aan fietsen nu.” Om iets terug te doen, maakte Marcus een prachtig filmpje met een eigen lied voor Ron. Het filmpje laat een werkdag van de mobiele fietsenmaker zien die er door weer en wind op uit trekt met zijn bus om fietsers weer op weg te helpen.
Deze oer-Hollandse fietsfilm lijkt een vreemde eend in de bijt naast al het internationale werk van Marcus. Hij doet echter vaker fotografieklussen voor Nederlandse bedrijven en wil ook graag lokaal wat meer opdrachten doen als hij in Nieuwegein is. “Hopelijk kan ik volgend jaar ook weer teruggaan naar Bangladesh of Griekenland om daar vrijwilligerswerk te doen en te fotograferen. De situatie op die plekken verslechtert en er zijn nog zoveel verhalen te vertellen. Als ik iets heb geleerd in de afgelopen jaren, dan is het dat als je echt iets wil, je er zelf op af moet stappen. Het werkt niet om thuis te wachten tot de bel gaat. Ga ervoor en waag de sprong in het diepe. Dat heeft mij veel gebracht.”
Het werk van fotograaf Marcus Valance wordt wereldwijd gepubliceerd en geëxposeerd. Een van zijn foto’s (‘Through the window pain’, zie hieronder) is genomineerd voor de Britse Fotografie Prijzen 2021 in de categorie ‘Reportage’. Een overzicht van zijn werk vind je op zijn website. Zijn muziek (soundtracks en eigen nummers) is te beluisteren via Soundcloud en Spotify.
